ภูมิปัญญาท้องถิ่นของคนดอยเต่า
จังหวัดทางภาคเหนือ แต่ละอำเภอย่อมมีวิถีชีวิตที่แตกต่างกันบ้างไม่มากก็น้อย ขึ้นอยู่กับสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศที่แตกต่างกัน ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคเหนือ ในวิถีชีวิตของแต่ละแห่งแต่ละที่ย่อมจะเกิดภูมิปัญญาท้องถิ่นที่แตกต่างกันไปด้วย อำเภอดอยเต่าเป็นอำเภอเล็ก ๆ มีสภาพภูมิอากาศร้อนแห้งแล้ง และมีลักษณะภูมิประเทศที่ราบลุ่มระหว่างภูเขา คล้ายกับอยู่ก้นแอ่งกะทะ มีแม่น้ำและลำห้วยที่สำคัญไม่กี่สายที่คอยหล่อเลี้ยงคนดอยเต่า แม่น้ำที่สำคัญคือ แม่น้ำปิง แม่น้ำแม่หาด แม่น้ำแม่ตูบ ห้วยแม่ปึ๋ง ห้วยแม่ก๋องแก๋ง ส่วนลำห้วยอื่น ๆ จำนวนมากแต่ไม่มีน้ำหล่อเลี้ยงตลอดปีจึงไม่ค่อยสำคัญต่อการดำรงชีวิตของคนดอยเต่ามากนัก โดยเฉพาะพี่น้องชาวดอยเต่าที่อยู่หมู่บ้านจัดสรรจะไม่มีลำห้วย ถ้าจะมีลำห้วยก็เป็นลำห้วยที่แห้งขาดน้ำ เนื่องจากหมู่บ้านจัดสรรเป็นหมู่บ้านที่อพยพมาจากที่ราบลุ่มน้ำปิง เป็นพื้นที่รัฐบาลจัดสรรให้อยู่เป็นแปลง ชื่อหมู่บ้านจึงได้เรียกตามแปลงที่รัฐจัดให้ เช่น หมู่บ้านแปลง ๒ หมู่บ้านแปลง ๔ หมู่บ้านแปลง ๕ ถ้าเดินทางตามเส้นทางอำเภอฮอด – แม่ตืน อำเภอลี้ หรือถนนหมายเลข ๑๑๐๓ ด้านทิศตะวันออกของถนนจะมีชื่อหมู่บ้านเป็นเลขคู่ ส่วนหมู่บ้านที่อยู่ทิศตะวันตกของถนน จะมีชื่อเป็นเลขคี่ การดำเนินชีวิตที่เคยอยู่ริมแม่น้ำปิงที่อุดมไปปลาอาหาร ต้องอพยพหนีน้ำท่วมเนื่องจากการสร้างเขื่อนภูมิพล ในปี พ.ศ. ๒๕๐๗ พี่น้องชาวดอยเต่าบางคนรับไม่ได้ เพราะบริเวณที่รัฐบาลจัดสรรให้เป็นพื้นที่ที่แห้งแล้วกันดาร ไม่มีน้ำดื่มน้ำใช้ มีลำห้วยแต่เป็นลำห้วยที่ขาดน้ำ ขืนอยู่ต้องลำบากแน่ ๆ ครอบครัวที่พอมีเงินมีทองมีช่องทางที่จะไปอยู่ที่อื่นได้ จึงไม่ยอมอยู่หมู่บ้านจัดสรรให้ บางครอบครัวโยกย้ายไปอยู่ต่างอำเภอ บ้างครอบครัวโยกย้ายไปอยู่ต่างจังหวัด มีทั้งลำพูน แพร่ นาน พะเยา เชียงราย ฝาง เชียงดาว ฮอด จอมทอง หางดง แม่สอด จังหวัดตาก ฯลฯ จะเห็นได้ว่า บางหมู่บ้านไม่มี เช่น มีหมู่บ้านแปลง ๕ ไม่มีหมู่บ้านแปลง ๖ หมู่บ้านแปลง ๗ แต่กลับมีหมู่บ้านแปลง ๑๔ (บ้านน้อยห้วยริน) อย่างเช่น บริเวณหมู่บ้านแปลง ๖ เป็นบริเวณที่หมู่บ้านหนองบัวคำต้องอพยพไปอยู่ ชาวบ้านเห็นว่าเป็นพื้นที่ที่แห้งแล้งไม่มีน้ำดื่มน้ำใช้ ชาวบ้านหนองบัวคำจึงตกลงปลงใจแยกย้ายไปอยู่คนละที่คนละแห่ง ไปหมู่บ้านใหม่ที่ อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน ชื่อบ้านหนองบัวคำ บางกลุ่มย้ายไปอยู่ทิศตะวันตกแม่น้ำปิง ชื่อบ้านหนองบัวคำ บางกลุ่มโยกย้ายไปอยู่ตั้งหมู่บ้านใหม่ ชื่อบ้านแม่กีดสามท่า อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก หลายหมู่บ้านหลายครอบครัวที่ไม่มีหนทางที่จะไปหรือชาวร่วมใจกันที่จะไม่หนีจากกัน จำเป็นต้องอพยพมาอยู่ในพื้นที่จัดสรรตามที่รัฐบาลจัดสรรให้ วิถีชีวิตความเป็นอยู่ย่อมเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม จากการที่ได้อยู่บริเวณที่อุดมไปด้วยพืขพรรณธัญญาหาร มีข้าวมีปลาอุดมสมบูรณ์ ต้องมาอยู่ที่แห้งแล้งกันดาร หลายครอบครัวต้องหวานอมขมกลืน ต้องอดอยากปากแห้งจำเป็นต้องให้ลูกให้หลานไปทำงานในต่างถิ่น
จากข้อมูล: ภูมิปัญญาท้องถิ่นดอยเต่า
